Loading...
Thumbnail Image
Item

He hekenga toto, he hekenga tōtā, he hekenga roimata.

Abstract
Ariā Ko tā te tuhinga nei he whakakite i ngā āwangawanga o te kaituhi mō te maha o te hunga taiohi kua tipu mai i raro i te ātaarangi o te Kōhanga Reo, o te Kura Kaupapa Māori, o te wharekura hoki, kua noho ko te reo Māori hei reo tuatahi, engari mō te aronui ki te reo me tōna katoa kore kore rawa atu. Kei te kōrerohia ōna hītori me tōna whakapapa. I ahu mai tō tāua reo i hea? I pēhea tō tāua reo i ngā wā o mua? I pēhea tō tāua reo i te taetanga mai o tauiwi i te takiwā o te 1800? I ahatia tō tāua reo e tauiwi i tērā rautau i kīa ake he reo koretake noa te reo Māori? Nā wai tō tāua reo i ruke ki rāhaki i ngā tau 1900? Ka mutu, nā wai tō tāua reo i whakahoki mai ki te kōpū o tēnei whakatipuranga? Nā ēnei tūmomo urupounamu au i karanga ki te ihi o tōku whare kōrero. Ko te ngako o ngā kōrero o roto i te tuhinga nei he whakatewhatewha, he matapaki i te kūare o te hunga taiohi ki te whakapapa, ki te hītori o te reo Māori. Koia ko ōna piki me ōna heke, ngā whakapātaritari i ngana ki te whakapoko i te ahi o te reo Māori i te tata whāngaromanga ōna. Ko te nuinga o ngā kōrero he mea rangahau mai i ngā pukapuka me te whakatakoto i ngā kitenga hei pānuitanga mā te hunga e tāpara ana ki ngā kai o roto. Me whakanui ka tika ngā pēhitanga o te hunga i takatakahi i te ara papatoiake hei whaitanga mā tātau ka tahi, ka rua me kōkuhu ēnei tūmomo mātauranga ki ngā marau whakaako tamariki me kore noa e tahuri mai te hunga taiohi ki tōna reo me tōna katoa. E ora ai te whakapapa o te reo me ōna hītori me whakakōpā e tātau tōna whakapapa, me ōna kōrero ki ngā tamariki kōhanga mai, kura kaupapa mai, wharekura mai, ā huri atu ki ngā pia whare wānanga hoki. Mā te whakaako i te hītori ki a ngāi taiohi ākene pea ka tipu te kauanuanu ki tōna reo. Kia kekeno atu au ki tōku reanga kei te kitea he momo whakahīhī kua puea ake ai ki roto tonu i a tātau. Ko te momo o tēnei whakahīhī he mea tūkino i te hunga kore reo, he mea whakaiti i ngā tāngata kua noho rehurehu ki ngā kawenga a tāua te Māori. E whakapono ana au mā te kauanuanu o tōku reanga ki tōna reo ka tipu hoki te kauanuanu ki te hunga kāore pea i rongo i ngā hua o te reo, rātau te hunga kua noho pōhara, kua noho manene nā ngā rā pōkākā o te whakapākehātanga. Atu i te whakahīhī o te ngākau kua puea hoki tētahi momo e patu nei i te kōrerotanga o tō tātau reo, arā ake ko te ngākau māngere. I te korenga o te aronui o tōku reanga ki te reo kua tipu ake ētahi, ahakoa i pakeke mai i roto i te Kōhanga Reo mō te kōrero Māori atu kia pakeke ana rātau he aha te aha. Mā te ako i ngā hītori o tō tātau reo e titi ai ki te whatu manawa te hiranga o tō tātau reo, mā tērā e kore rawa te tangata e noho hāneanea me te pōhēhē ka pai noa te reo Māori, ka mutu kāore he tino take kia kaha kōrerotia. Ko te tino whāinga o tēnei tuhinga he ngana ki te whakarārangi mai ko hea te huarahi e tuwhera ai ngā kuaha o te ao Māori ki te katoa e tū rangatira ai tātau. Ahakoa pakeke mai taiohi mai rānei, ahakoa matatau ki te reo tauhou ki te reo rānei ko te mea nui kia tū whakahīhī, kia tū māia te iwi Māori ki raurangi.
Type
Thesis
Type of thesis
Series
Citation
Mikaere, T. M. J. (2016). He hekenga toto, he hekenga tōtā, he hekenga roimata. (Thesis, Master of Arts (MA)). University of Waikato, Hamilton, New Zealand. Retrieved from https://hdl.handle.net/10289/10607
Date
2016
Publisher
University of Waikato
Supervisors
Rights
All items in Research Commons are provided for private study and research purposes and are protected by copyright with all rights reserved unless otherwise indicated.