Loading...
Thumbnail Image
Item

Ko Te Reo i Te Rarawa pēhea rainī te tūāhua reo o ngā mātua tūpuna i Pukepoto

Abstract
Ko te reo Māori, ko te reo ā-iwi, ko te mita o te reo; ko tēhea te mea nui? Mai anō tēnei tohe, ko tēhea ko runga, ko tēhea ko raro. He tinitini nei anō ngā rangahau mō te reo Māori, mō ngā rautaki whakaora i te reo Māori. Erangi pēhea mai ana te reo ā-iwi? I te mahi nui whakaharahara ki te whakaora i te reo Māori e noho ana tērā kaupapa hei aronga matua. E kite mārika ana i ngā hua o aua mahi, hoi anō te reo ā-iwi, te hanga nei, i paria ki rāhaki. Nā, i ngā tau tata nei anō, kua kitea rawatia te wheinu o ngā uri whakaheke, o ngā mokopuna o ngā iwi ki te ako i ō rātou mita, otirā i te reo ā-iwi. Hoi anō tēnei kaupapa rangahau he mea whakapiripiri ki ngā rangahau mō te reo Māori, waihoki mō te reo ā-iwi. E āta mātai atu ana te titiro ki te reo ake anō o Te Rarawa, otirā ki te reo o ngā kaumātua i noho ai i Pukepoto. Ko ngā whāinga matua o te rangahau kia kitea pēnā rainī he patanga wō te reo i te kāinga ki te mana, ki te ahurea o te tangata, ka tahi. Ka rua, kia huraina mai ai ngā āhuatanga motuhake o te reo o Te Rarawa, otirā, o te reo i Pukepoto. I runga i tērā, ko te pātai matua o te rangahau nei, ko tēnei; Pēhea hoki nei te tūāhua reo Māori i kōrerohia ai e ngā mātua tūpuna, e ngā wheinga i Pukepoto? Nā, e tutuki ngā whāinga rangahau, i arohia wētahi rīpene kei te pātaka kōrero o Te Reo Irirangi Māori o Te Hiku o Te Ika e mau nei ngā reo o ngā kaumātua o te kāinga e kōrero ana mō ngā tini āhuatanga e hāngai ana ki ō rātou nā ao. E tāwharautia ana tēnei kaupapa e te Rangahau Kaupapa Māori, ā, ko ngā tikanga, ko ngā kōrero i ahua mai i Te Rarawa i Pukepoto e noho mai ana hei tāhuhu tikanga mōku. Ko ngā taupānga hou kua oti kē nei i a Te Reo Irirangi Māori o Te Hiku o Te Ika hei taputapu e nanao atu ai a hau ki te pātaka kōrero o Te Hiku o Te Ika, e pai ai taku āta wānanga i ngā kupu, i ngā kōrero kei ngā rīpene e mau ana. Tokowhitu katoa ngā kaumātua i āta arohia e ahau i tēnei rangahau nei, katoa i noho ai i Pukepoto. Ko tāku, he āta whakataringa atu ki wā rātou kōrero, ka āta arotake ai i wētahi kupu, i wētahi kīwaha, i wētahi whakatakotoranga rerenga kōrero i kaha whakahuangia e rātou mā. Kei te puke tuaono te roanga o ngā kōrero mō ngā kitenga o te rangahau; i mārama te kite atu he tini ngā momo kupu, ngā kīwaha me ngā rerenga kōrero he tikanga kē atu wō rātou, he whakamahinga kē anō, ka mutu, arā wētahi kāhore e tino rangona ana i wēnei wā nei. Nō reira, ko tā tēnei rangahau e whai ana kia whakahokia wēnei āhuatanga o te reo ki ngā arero o ngā uri whakaheke o Pukepoto, o Te Rarawa, otirā o Te Hiku o te Ika.
Type
Thesis
Type of thesis
Series
Citation
Date
2021
Publisher
The University of Waikato
Supervisors
Rights
All items in Research Commons are provided for private study and research purposes and are protected by copyright with all rights reserved unless otherwise indicated.