Pupuritia ngā purapura i mahue mai rā: Te waiata-ā-ringa 1960 - 1990

Abstract

I tēnei tuhinga kei te āta titiro ahau ki te waiata-ā-ringa. Kei te hoki ahau ki te tīmatanga, ā, kei te whai ahau i te tipuranga me te oranga o tēnei mea, o te waiata-ā-ringa. Hei āwhina i ahau, kei te titiro ahau ki ētahi o ngā waiata-ā-ringa kua titoa e ngā kaitito mai i te tau 1960 tae noa ki te tau 1990. Kei te whakamārama hoki ahau i te whānui o ngā rerengakētanga o ēnei waiata-ā-ringa. Ka titiro hoki ahau ki te mahi ā ringa āhua reka hoki o ēnei waiata-ā-ringa, arā te mahi ngahau, te mahi whakataetae, te mahi i ēnei waiata-ā-ringa hei kīnaki i ngā whaikōrero, hei kīnaki i ngā kōrero kua kōrerohia i ngā hui, hei taonga pupuri i ngā kōrero o te iwi whānui, mō te iwi whānui me ngā mahi kua mahia i te ao i aua tuangahurutoru o ngā tau. I tōku tau tuawhā i roto i te Tari Māori o Te Whare Wānanga o Waikato, i haere mātou ngā ākonga me tō mātou kaiwhakaako, me Hirini Melbourne, ki te kōrero ki ngā kaitito rongonui o te motu. I aua wā i hopukina ā rātou kōrero ki te mīhini. I roto i tēnei tuhinga kei te hoki ahau ki ā rātou kōrero i mau i a mātou. Ko ētahi o rātou kei te ora tonu, ko ētahi kua mate kē, kua haere ki tua o te ārai, ki te kāinga tūturu mō tātou katoa. Nō reira, e ngā whaea, nā koutou ahau i awhi, i mirimiri ki ō koutou ringa me ō koutou mōhiotanga ki tēnei taonga a tātou, ki te waiata-ā-ringa, moe mai rā i roto i ngā ringa o Hine-nui-te-pō. Mai i aua wā i a au e ako ana i roto i te Tari Māori o Te Whare Wānanga o Waikato, i haere hoki ahau ki te pātai atu, ki te kōrero atu ki ētahi atu kaitito. Nā rātou ā rātou whakahoki ki aku pātai i tuhi ki runga i te pepa, ā, i mau hoki ki te rīpene. Nā, kua tae ki te wā me whakapuaki e ahau ōku māramatanga, mōhiotanga hoki ki ā rātou kōrero. Nō reira, e ngā mātua, he mihi kau anō tēnei ki a koutou i whai wā ki te whakahoki i ngā pātai, i ngā tono a tēnei tā koutou mōkai. Kua tukua e koutou tōku reo hei kawe i ō koutou whakaaro mō ā koutou mahi whakahirahira. Kei te tuhi kōrero hoki ahau hei tautoko i tāku i whakapae, i whakahautia ēnei kaitito e ngā mahi waiata-ā-ringa i Te Tairāwhiti, e ngā tāngata o reira hoki, pērā i a Tā Apirana Ngata, i a Tuini Ngawai, i a wai, i a wai. Hei tautoko i tōku whakapae kua pātai atu ahau ki ēnei kaitito mō ō rātou whakaaro mō tōku whakapae, ā, kua tuhia ō rātou whakaaro. Kei te whai hoki ahau i ōku whakaaro, mā tēnei taonga, mā te waiata-ā-ringa ka ako ai te tangata i tō tātou reo rangatira me ōna āhuatanga katoa. Ki ahau nei kei reira, kei ngā waiata-ā-ringa e takoto ana ngā kōrero ātaahua o mua rā, arā, ngā whakataukī, ngā pepeha. Kei reira hoki e mahia ana te reo tūturu, te reo tawhito, tae noa ki te reo o nāianei. He ātaahua katoa ēnei reo, he akoranga hoki mā te tangata. Ki te pātai mai te tangata, e hia te roa atu o tāku mahi rangahau i tēnei kaupapa, ka whakahoki au ki a ia, mai i te wā tuatahi ka mahi au i te waiata-ā-ringa, tae noa ki tēnei tau tonu, ā, e toru tekau ngā tau au e whakaaro ana, e mahi ana i te waiata-ā-ringa. Kātahi anō au ka whai wā ki te tuhi mō te waiata-ā-ringa. Nā, hei kōrero whakamutunga, kei te titiro ahau kei whea e tū ana te waiata-ā-ringa i ēnei rā, ā, kei whea hoki e haere ana, ka whai hua anō, ā, ki whea? Kia ora tātou mō tēnei wā.